تست سنجش تراکم استخوان چیست؟
تست سنجش تراکم استخوان، نوعی تست بادقت بالاست که از نوع اشعه ایکس است که می‌تواند تراکم مواد معدنی و میزان پوکی استخوان در افراد را اندازه بگیرد. درصورتی‌که تراکم استخوان در افراد پایین‌تر از حد نرمال باشد، در این صورت، ابتلا به پوکی استخوان و خطر شکستگی نیز در افراد افزایش می‌یابد.
پوکی استخوان چیست؟
همان‌طور که می‌دانید استخوان‌ها بافت‌های زنده‌ای هستند که دائماً در حال تحلیل‌رفتن و ساخت توده‌های استخوانی جدید هستند؛ بنابراین طبق این تعریف می‌توان گفت، زمانی که سرعت ازبین‌رفتن بافت‌های استخوانی، سریع‌تر از ساخت بافت جدید باشد، فرد به پوکی استخوان و کاهش تراکم استخوان مبتلا شده است. پوکی استخوان نوعی بیماری پیش‌رونده استخوان است که در آن جرم و تراکم استخوان به‌مرور کم شده و باعث سست و شکننده شدن استخوان‌ها می‌شود.
چه کسانی تست تراکم استخوان باید انجام دهند؟
- خانم‌ها بالای سن ۶۵
- آقایان بالای سن ۷۰
- افرادی که به هر علت داروهای کورتیکواستروئیدی مصرف می‌کنند.
- بیماران دچار پرکاری تیروئید.
این تست مناسب افراد زیر ۵۰ سال نیست. مگر اینکه فرد دارای یکی از شرایط زیر باشد:
- افرادی که بیش از اندازه لاغر هستند.
- افرادی که دارای بیماری آرتریت روماتوئید هستند.
- افرادی که یکی از والدین آنها دچار شکستگی مفصل ران شده باشد.
- درصورتی‌که فرد در حال حاضر دچار شکستگی مفصل و استخوان باشد.
سنجش تراکم استخوان چگونه انجام می‌شود؟
دو نوع دستگاه اسکن برای سنجش تراکم استخوان وجود دارد:
در دستگاه‌های اسکنر مرکزی تراکم استخوان‌های مرکز بدن یعنی ستون مهره و لگن بررسی می شود.
در این روش ابتدا بیمار بر روی تخت دستگاه به پشت دراز می‌کشد. از او خواسته می‌شود که در حین انجام تست بی‌حرکت باشد. سپس دتکتور یا اسکنر Scanner دستگاه بر روی قسمتی از بدن که قصد اندازه‌گیری تراکم استخوان آن را دارند قرار گرفته و یک منبع اشعه ایکس پرتو را به سمت استخوان هدف می‌تاباند. این استخوان معمولاً ستون مهره یا مفصل ران در ناحیه لگن است. این استخوان‌ها محل‌هایی هستند که بیش از بقیه استخوان‌ها بر اثر پوکی استخوان دچار شکستگی می‌شوند. اسکن یا سنجش تراکم حدود ۲۰-۱۰ دقیقه طول می‌کشد.
در دستگاه‌های اسکنر محیطی تراکم استخوان‌های محیطی‌تر مانند مچ دست، مچ پا و انگشتان بررسی می‌شود.
اسکنرهای محیطی کوچکتر و سبکتر بوده و استفاده از آنها راحت تر است.
سنجش تراکم استخوان به روش DEXA
آزمایش سنجش استخوان را می‌توان به چند روش انجام داد.
رایج‌ترین و دقیق‌ترین روش، بهره‌گیری از آزمایش دکسا یا DEXA است. این روش از اشعه ایکس با دوز پایین استفاده می‌کند. دو نوع تست دکسا وجود دارد :
شما روی تختی صاف دراز می‌کشید. اسکنر از پایین ستون فقرات و لگن شما عبور می‌کند. در بیشتر موارد شما نیازی که لباس‌هایتان را در بیاورید. این آزمایش بهترین روش برای بیش بینی احتمال شکستگی استخوان، مخصوصاً استخوان لگن است.
این دستگاه‌های کوچکتر تراکم استخوان در مچ، انگشتان، پا یا پاشنه پا را اندازه می‌گیرد. این دستگاه‌ها را می‌توان در مطب پزشکی ارتوپد، پیدا کرد.
مزایای استفاده از تست سنجش تراکم استخوان به روش DEXA
- آزمایش دانسیتومتری استخوان DXA یک روش ساده، سریع و غیرتهاجمی است.
- نیازی به بیهوشی نیست.
- میزان تابش مورد استفاده بسیار ناچیز است – کمتر از یک دهم دوز استاندارد اشعه ایکس قفسه سینه، و کمتر از یک روز طول می‌کشد.
- آزمایش تراکم استخوان DXA در حال حاضر بهترین روش استاندارد موجود برای تشخیص پوکی استخوان است و همچنین یک برآوردگر دقیق شکستگی در نظر گرفته می‌شود.
- برای تصمیم‌گیری در مورد نیاز به درمان استفاده می‌شود یا می‌توان از آن برای نظارت بر اثرات درمان استفاده کرد.
- تجهیزات DXA به طور گسترده‌ای در دسترس است و آزمایش تراکم سنجی استخوان را برای بیماران و پزشکان راحت می‌کند.
- پس از معاینه اشعه ایکس، هیچ اشعه‌ای در بدن بیمار باقی نمی‌ماند.
- اشعه ایکس معمولاً هیچ عارضه جانبی در محدوده تشخیصی معمول این آزمایش ندارد.
چطور برای آزمایش تراکم استخوان آماده شوم؟
در اغلب افراد نیازی نیست که روتین روزانه برای انجام آزمایش تراکم استخوان تغییری کند. می‌توانید مثل قبل بخورید و بیاشامید و داروهایتان را مصرف کنید.
پیش از انجام تست موارد زیر را رعایت کنید:
- از مصرف مکمل کلسیم ۲۴ ساعت قبل از انجام تست خودداری کنید. مولتی‌ویتامین‌ها و آنتی‌اسید هم شامل آن می‌شود.
- لباس‌های راحت و گشاد و بدون اجزای فلزی به تن کنید.
- درصورتی‌که احتمال می‌دهید باردار هستید، پزشک خود را در جریان قرار دهید.
تفسیر تست سنجش تراکم استخوان
نتایج BMD شما معمولاً به‌صورت تی – سکور (T-score) و زی – سکور (Z-score) گزارش می‌شود :
مورد اول (تی – سکور (T-score)) تراکم استخوان شما را با تراکم استخوان فرد سالم مقایسه می‌کند.
مورد دوم (زی – سکور (Z-score)) تراکم استخوان شما را با افراد دیگری که سن، جنسیت و نژاد مشابه شما دارند مقایسه می‌کند.
در هر دو مورد، اعداد منفی به معنای داشتن استخوان‌هایی متخلخل‌تر (استخوان های کم تراکم تر) از معمول است. هر چه عدد منفی‌تر باشد، احتمال شکستگی استخوان شما بیشتر است.
تی – سکور به شرطی نرمال است که -۱ به بالا باشد.
سنجش تراکم استخوان شکستگی استخوان را تشخیص نمی‌دهد. این تصویربرداری در کنار بقیه عواملی که شاید داشته باشید، به بیش بینی شکستگی استخوان در آینده کمک می‌کند. پزشک شما نتایج را به شما توضیح می‌دهد.
اگر تی – سکور بیمار بین ۱- و ۲.۵- باشد، ممکن است مبتلا به فرسودگی زودرس استخوان (پوکی استخوان) باشد.
زیر ۲.۵- باشد احتمال پوکی استخوان وجود دارد.
روش درمانی پیشنهادی بسته به‌احتمال کلی شکستگی استخوان شما دارد. این احتمال را می‌توان به‌وسیله عدد فراکس (FRAX) محاسبه کرد.
عوارض سنجش تراکم استخوان
تست سنجش تراکم استخوان هیچ‌گونه درد و عوارضی را به همراه ندارد و نیاز به مصرف دارو و یا تزریق نیست. درصورتی‌که مطب پزشک، تجهیزات کافی را داشته باشد، این کار در همان مطب انجام می‌شود.
از آن جایی که در این تست، از اشعه ایکس استفاده می‌شود، برخی خطرات ناشی از اشعه و پرتو وجود دارد. اما خوشبختانه، اشعه بسیار کمی در این تست استفاده می‌شود.
پزشکان بر این باورند که خطرات ناشی از تماس با اشعه بسیار کمتر از عوارض ناشی از پوکی استخوان و شکستگی‌ها و آسیب‌های بعد از آن است. اما درصورتی‌که خانمی باردار باشد، و یا احتمال بارداری وجود داشته باشد، انجام این تست ممنوع است.
به‌طورکلی انجام این تست معمولاً با عوارض طولانی‌مدت و نگران‌کننده‌ای همراه نیست. بااین‌وجود افراد جوان تا زمانی که در معرض ابتلا به بیماری‌های استخوانی قرار نگرفته‌اند، بهتر است این تست را انجام ندهند.
انجام این آزمایش برای بانوان بالای ۶۵ سال و آقایان بالای ۷۰ سال الزامی است.
همچنین افراد زیر ۶۵ سال که دچار بیماری روماتیسم، پوکی استخوان و یا بیماری نرمی‌استخوان هستند نیز، باید به‌صورت دوره‌ای و تحت‌نظر پزشک معالج هر چند وقت یکبار این تست را انجام دهند، تا درصد بیماری را بررسی نموده و از پیشرفت بیماری جلوگیری نمایند.
کلام آخر
با افزایش سن، آگاهی از تراکم و وضعیت سلامت استخوان‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. زیرا کاهش تراکم استخوان باعث بروز پوکی استخوان می‌شود. پوکی استخوان نیز در بروز شکستگی مهره‌های ستون فقرات، لگن، دست و پاها مؤثر است. تشخیص به‌موقع و درمان پوکی استخوان از ایجاد بیماری‌های دیگر و مرگ افراد جلوگیری می‌کند.
2 دیدگاه ها