کم خونی زمانی رخ می دهد که تعداد گلبول های قرمز در گردش در بدن کاهش یابد. شایع ترین اختلال خونی است. اغلب در نتیجه سایر مشکلات سلامتی ایجاد می شود که با تولید گلبول های قرمز سالم (RBC) در بدن تداخل می کند یا سرعت تجزیه یا از دست دادن این سلول ها را افزایش می دهد.
علائم کم خونی
فرد مبتلا به کم خونی ممکن است خستگی، ضربان قلب نامنظم و درد قفسه سینه را تجربه کند.
شایع ترین علامت کم خونی خستگی است. سایر علائم رایج عبارتند از:
- پوست رنگ پریده
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- سردرد
- سبکی سر
افراد مبتلا به کم خونی خفیف ممکن است علائم کمی داشته باشند یا هیچ علامتی نداشته باشند.
برخی از اشکال کم خونی علائم مشخصی ایجاد می کنند
کم خونی آپلاستیک: این می تواند باعث تب، عفونت های مکرر و بثورات پوستی شود.
کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک: این می تواند باعث تحریک پذیری، اسهال و زبان صاف شود.
کم خونی همولیتیک: این می تواند باعث زردی، ادرار تیره، تب و درد شکم شود.
کم خونی داسی شکل: این می تواند باعث تورم دردناک در پاها و دست ها و همچنین خستگی و یرقان شود.
علل و انواع کم خونی
بدن برای زنده ماندن به گلبول های قرمز نیاز دارد. آنها هموگلوبین را حمل می کنند، پروتئین پیچیده ای که به مولکول های آهن می چسبد. این مولکول ها اکسیژن را از ریه ها به سایر قسمت های بدن حمل می کنند.
شرایط مختلف سلامت می تواند منجر به سطوح پایین گلبول های قرمز شود.
انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد و علت خاصی ندارد. در برخی از افراد، تشخیص اینکه چه چیزی باعث کاهش تعداد گلبول های قرمز می شود دشوار است.
سه علت اصلی کم خونی
۱.از دست دادن خون
کم خونی فقر آهن رایج ترین نوع کم خونی منبع مورد اعتماد است و از دست دادن خون اغلب علت آن است. کمبود آهن در خون منجر به این شکل از بیماری می شود و سطوح پایین آهن اغلب در نتیجه از دست دادن خون رخ می دهد.
هنگامی که بدن خون از دست می دهد، آب را از بافت های خارج از جریان خون می گیرد تا به پر نگه داشتن رگ های خونی کمک کند. این آب اضافی خون را رقیق می کند و تعداد RBC را کاهش می دهد.
از دست دادن خون می تواند حاد و سریع یا مزمن باشد. برخی از علل از دست دادن سریع خون عبارتند از: جراحی، زایمان و تروما.
از دست دادن خون مزمن اغلب مسئول کم خونی است. این می تواند ناشی از زخم معده، سرطان یا نوع دیگری از تومور باشد.
سایر علل کم خونی ناشی از از دست دادن خون عبارتند از:
- بیماری های گوارشی، مانند زخم، بواسیر، سرطان یا ورم معده
- استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن
- خونریزی شدید قاعدگی
- کاهش یا اختلال در گلبول های قرمز
مغز استخوان یک بافت نرم و اسفنجی در مرکز استخوان ها است و نقش اساسی در ایجاد گلبول های قرمز دارد. مغز سلول های بنیادی را تولید می کند که به گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت تبدیل می شوند.
تعدادی از بیماری ها می توانند بر مغز استخوان تأثیر بگذارند، از جمله سرطان خون. این نوعی سرطان است که باعث تولید گلبول های سفید بیش از حد و غیر طبیعی می شود و تولید گلبول های قرمز را مختل می کند.
مشکلات مربوط به مغز استخوان می تواند باعث کم خونی شود. به عنوان مثال، کم خونی آپلاستیک زمانی رخ می دهد که سلول های بنیادی کمی در مغز وجود داشته باشد یا اصلا وجود نداشته باشد.
در برخی موارد، کم خونی زمانی ایجاد می شود که گلبول های قرمز به طور معمول رشد نکرده و بالغ نمی شوند، مانند تالاسمی – شکل ارثی کم خونی.
انواع دیگر کم خونی که به دلیل کاهش یا اختلال در گلبول های قرمز رخ می دهد عبارتند از:
۲. کم خونی داسی شکل
این باعث می شود گلبول های قرمز به شکل هلالی در بیایند. آنها ممکن است سریعتر از گلبولهای قرمز سالم شکسته شوند یا در رگهای خونی کوچک مستقر شوند.
این انسداد می تواند سطح اکسیژن را کاهش دهد و باعث درد بیشتر در جریان خون شود.
۳.نارسایی کمبود آهن
این امر باعث می شود که بدن به دلیل کمبود آهن در بدن، گلبول های قرمز بسیار کمی تولید کند.
کم خونی فقر آهن ممکن است در نتیجه موارد زیر ایجاد شود:
- رژیم غذایی کم آهن
- قاعدگی زنان
- اهدای خون مکرر
- تمرینات استقامتی
- برخی از شرایط گوارشی، مانند بیماری کرون
- داروهایی که پوشش روده را تحریک می کنند، مانند ایبوپروفن
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین
ویتامین B-12 و فولات هر دو برای تولید گلبول های قرمز ضروری هستند. اگر فردی به اندازه کافی از هر یک از این ویتامین ها مصرف نکند، ممکن است تعداد گلبول های قرمز او پایین باشد.
برخی از نمونه های کم خونی ناشی از کمبود ویتامین عبارتند از کم خونی مگالوبلاستیک و کم خونی پرنیشیوز.
تخریب گلبول های قرمز
این سلول‌ها معمولاً ۱۲۰ روز طول عمر دارند، اما بدن ممکن است آنها را قبل از تکمیل چرخه زندگی طبیعی خود از بین ببرد یا حذف کند.
یکی از انواع کم خونی که در نتیجه تخریب گلبول های قرمز ایجاد می شود، کم خونی همولیتیک خودایمنی است. زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی گلبول های قرمز را با یک ماده خارجی اشتباه گرفته و به آنها حمله می کند.
عوامل زیادی می توانند باعث تجزیه بیش از حد گلبول های قرمز شوند، از جمله:
- عفونت ها
- برخی داروها، از جمله برخی آنتی بیوتیک ها
- فشار خون شدید
- گرافت های عروقی و دریچه های مصنوعی قلب
- سموم تولید شده توسط بیماری پیشرفته کلیه یا کبد
- به عنوان مثال، یک حمله خود ایمنی، به دلیل بیماری همولیتیک
- سم مار یا عنکبوت
درمان کم خونی
طیف وسیعی از درمان ها منبع مورد اعتماد برای کم خونی وجود دارد. هدف هر کدام افزایش تعداد گلبول های قرمز است که به نوبه خود باعث افزایش میزان اکسیژن در خون می شود.
کم خونی ناشی از فقر آهن: مکمل های آهن و تغییرات رژیم غذایی می توانند کمک کنند و در صورت لزوم، پزشک علت خونریزی بیش از حد را شناسایی و برطرف می کند.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین: درمان ها می تواند شامل مکمل های غذایی و تزریق ویتامین B-12 باشد.
تالاسمی: درمان‌ها شامل مکمل‌های اسید فولیک، کلات آهن، و برای برخی افراد، انتقال خون و پیوند مغز استخوان است.
کم خونی ناشی از بیماری مزمن: پزشک بر روی حل مشکل زمینه ای تمرکز می کند.
کم خونی آپلاستیک: درمان شامل انتقال خون یا پیوند مغز استخوان است.
کم خونی داسی شکل: درمان معمولاً شامل اکسیژن درمانی، داروهای مسکن و مایعات داخل وریدی است، اما می‌تواند شامل آنتی‌بیوتیک‌ها، مکمل‌های اسید فولیک، تزریق خون و یک داروی سرطان به نام hydroxyurea Trusted Source باشد.
کم خونی همولیتیک: برنامه درمانی ممکن است شامل داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، درمان عفونت ها و پلاسمافرزیس باشد که خون را فیلتر می کند.
رژیم غذایی برای کم خونی
اگر کمبودهای تغذیه ای عامل کم خونی باشد، مصرف بیشتر غذاهای غنی از آهن می تواند کمک کننده باشد.
غذاهای زیر سرشار از آهن هستند منبع مورد اعتماد:
- غلات و نان های غنی شده با آهن
- سبزیجات سبز برگ مانند کلم پیچ، اسفناج و شاهی
- حبوبات و لوبیا
- برنج قهوه ای
- گوشت های سفید یا قرمز
- آجیل و دانه ها
- ماهی
- تخم مرغ
- میوه های خشک شده از جمله زردآلو، کشمش و آلو
عوامل خطر
کم خونی می تواند در افراد در هر سن، جنس و قومیت رخ دهد.
عوامل زیر خطر ابتلا به نوعی از بیماری را افزایش می‌دهند:
- نارس به دنیا آمدن
- سن بین ۶ ماه تا ۲ سال منبع مورد اعتماد
- قاعدگی
- باردار بودن و زایمان
- داشتن رژیم غذایی کم ویتامین، مواد معدنی و آهن
- مصرف منظم داروهایی که پوشش معده را ملتهب می کنند، مانند ایبوپروفن
- داشتن سابقه خانوادگی کم خونی ارثی، مانند کم خونی داسی شکل یا تالاسمی
- داشتن یک اختلال روده ای که بر جذب مواد مغذی تأثیر می گذارد، مانند بیماری کرون
- از دست دادن خون، به عنوان مثال، به دلیل جراحی یا ضربه
- داشتن یک بیماری مزمن مانند ایدز، دیابت، بیماری کلیوی، سرطان، آرتریت روماتوئید، نارسایی قلبی یا بیماری کبدی
تشخیص کم خونی
راه های مختلفی برای تشخیص کم خونی وجود دارد، اما رایج ترین روش شامل آزمایش خون به نام شمارش کامل خون (CBC) است.
این تعدادی مؤلفه را اندازه گیری می کند، از جمله:
- سطح هماتوکریت، که شامل مقایسه حجم گلبول های قرمز با حجم کل خون است
- سطح هموگلوبین
- تعداد RBC
CBC می تواند نشانه ای از سلامت کلی باشد. همچنین می تواند به پزشک در تصمیم گیری برای بررسی شرایط زمینه ای مانند سرطان خون یا بیماری کلیوی کمک کند.
اگر سطوح RBC، هموگلوبین و هماتوکریت کمتر از حد طبیعی باشد، فرد احتمالاً به نوعی از کم خونی مبتلا خواهد شد.
با این حال، ممکن است سطوح یک فرد سالم از این محدوده خارج شود – CBC قطعی نیست، اما یک نقطه شروع مفید است.
خلاصه
کم خونی زمانی رخ می دهد که تعداد کمی از گلبول های قرمز در بدن در گردش باشد. این باعث کاهش سطح اکسیژن فرد می شود و می تواند منجر به علائمی مانند خستگی، رنگ پریدگی پوست، درد قفسه سینه و تنگی نفس شود.
بیش از ۴۰۰ نوع کم خونی وجود دارد. علل شایع عبارتند از از دست دادن خون، کاهش یا اختلال در تولید RBC و از بین رفتن RBC.
شایع ترین نوع آن کم خونی فقر آهن است. گاهی اوقات به دلیل رژیم غذایی فاقد مواد مغذی، بیماری کرون یا استفاده از برخی داروها ایجاد می شود.
پزشک می تواند از آزمایش خون CBC برای تشخیص کم خونی استفاده کند. درمان بسته به نوع آن متفاوت است، اما ممکن است شامل مکمل های آهن یا ویتامین، داروها، انتقال خون و پیوند مغز استخوان باشد.
با این حال، برای برخی از افراد مبتلا به کم خونی، تغییرات رژیم غذایی می تواند مشکل را حل کند.
