سکته های مغزی حملاتی مغزی هستند و در مواقعی که خونرسانی به مغز مسدود می شود رخ می دهند. سکته مغزی موردی اورژانسی است و نیازمند اقدامات فوری درمانی است.
سکته مغزی پنجمین عامل اصلی مرگ و میر در آمریکا ست. سالانه حدود ۸۰۰ هزار نفر دچار سکته مغزی می شوند که به معنی حدود یک نفر در هر ۴۰ ثانیه ست.
برخی حقایق در مورد سکته مغزی:
- در حین سکته مغزی، مغز اکسیژن و مواد مغذی کافی دریافت نمی کند که منجر به مرگ سلول های مغزی می شود.
- سکته های مغزی باید در سریع ترین زمان ممکن تشخیص و درمان شوند تا آسیب های مغز به حداقل برسد.
- اقدامات درمانی به نوع سکته مغزی بستگی دارد.
- بهترین راه جلوگیری از سکته مغزی داشتن سبک زندگی سالم و درمان بیماری هایی ست که می توانند عامل افزایش خطر وقوع سکته باشند.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی در مواقعی که گردش خون به مغز متوقف شود و یا کاهش پیدا کند، رخ می دهد. در صورت وقوع سکته مغزی، مغز اکسیژن و مواد مغذی کافی دریافت نمی کند و سلول های مغزی شروع به مردن می کنند.
در آمریکا تقریباً ۴۰ درصد کسانی که بر اثر سکته مغزی می میرند مرد هستند و ۶۰ درصد را زنان به خود اختصاص داده اند.
درمان سکته مغزی
سکته های مغزی ایسکمیک و هموراژیک دلایل متفاوتی دارند و هر کدام نیازمند اقدامات درمانی متفاوتی نیز هستند.
سرعت عمل در تشخیص نوع سکته مغزی به منظور کاهش آسیب های وارده به مغز اهمیت دارد و انتخاب روش درمانی نامناسب ممکن است برای فرد خطرآفرین باشد.
سکته مغزی ایسکمیک
سکته های مغزی ایسکمیک بر اثر مسدود شدن و یا باریکتر شدن عروق خونی اتفاق می افتند، بنابراین اقدامات درمانی بر بازیابی گردش خون مناسب به مغز تمرکز دارند.
درمان با مصرف داروهایی که لخته های خونی را از بین می برند و از شکل گیری مجدد آن جلوگیری می کنند شروع می شود. می توان از آسپرین استفاده کرد و همچنین تزریق فعال کننده بافتی پلاسمینوژن (TPA) نیز از دیگر اقدامات است. TPA در از بین بردن لخته های خونی بسیار مؤثر هستند اما باید در عرض ۴.۵ ساعت پس از شروع علائم سکته مغزی تزریق شود.
روش های اضطراری شامل مصرف TPA به صورت مستقیم به عروق خونی مغز و یا استفاده از کاتتر به منظور حذف فیزیکی لخته خونی می شوند. پژوهش ها در مورد مزایا و اثرات این روش ها همچنان در حال انجام است.
روش های دیگری نیز وجود دارند که برای کاهش احتمال وقوع سکته های مغزی انجام می شوند. اندآرترکتومی کاروتید شامل اقدام به باز کردن عروق کاروتید توسط جراح و حذف هر گونه پلاک که ممکن است باعث انسداد شود، می شود.
روش دیگر آنژیوپلاستی است که در آن جراح یک بالن کوچک را در قسمت باریک شده عروق با استفاده از کاتتر باد می کند و سپس یک لوله شبکه ای که استنت نامیده می شود را وارد سوراخ می کند. این روش از تنگ شدن مجدد عروق جلوگیری می کند.
سکته هموراژیک
سکته های هموراژیک بر اثر نشت خون به مغز ایجاد می شوند بنابراین درمان بر کنترل خونریزی و کاهش فشار بر مغز تمرکز می کند.
درمان می تواند با تجویز داروهایی به منظور کاهش فشار در مغز، کنترل فشار خون کلی، جلوگیری از تشنج و جلوگیری از انقباض ناگهانی عروق خونی شروع شود.
اگر فردی رقیق کننده های خونی ضد انعقاد خون و یا داروهای ضد پلاکت مانند وارفارین یا کلوپیدوگرل مصرف می کند، می توان با تجویز برخی داروها به مقابله با اثرات داروها و یا تزریق های خونی پرداخت تا خون از دست رفته جبران شود.
جراحی به منظور اصلاح هر مشکلی مربوط به عروق خونی که موجب سکته های هموراژیک و یا ممکن است منجر به آن شوند، استفاده می شود. جراحان می توانند گیره های کوچکی را در پایه آنوریسم قرار دهند و یا با استفاده از فنرهای جدا شونده آنها را پر کنند تا جریان خون را متوقف و از پارگی جلوگیری کنند.
در صورتی که خونریزی بر اثر ناهنجاری عروقی باشد، در صورتی که خیلی بزرگ و خیلی عمیق نباشند می توان از جراحی برای حذف آن استفاده کرد. ناهنجاری عروقی اتصالات پیچیده بین عروق و رگ ها هستند که نسبت به عروق خونی معمولی ضعیف تر هستند و آسان تر قطع می شوند.
توانبخشی
سکته های مغزی وقایعی تأثیر گذار بر زندگی فرد هستند و از نظر فیزیکی و عاطفی بر فرد اثر می گذارند. بعد از سکته مغزی، بهبود موفقیت آمیز در اغلب اوقات شامل درمان های خاص و حمایت ها می شود، مانند:
- گفتار درمانی: این روش به رفع مشکلات مربوط به تولید یا درک گفتار کمک می کند. تمرین، آرامش و تغییر سبک مکالمه می تواند در این موارد مفید باشد.
- ورزش درمانی: این روش به فرد در بازیابی توان حرکت و تعادل کمک می کند. نکته مهم این است که فرد حتماً به فعالیت بپردازد، حتی اگر در ابتدا سخت باشد.
- کار درمانی: از کار درمانی به منظور بهبود توانایی فرد در انجام فعالیت های روزمره مانند استحمام، آشپزی، لباس پوشیدن، خوردن، مطالعه و نوشتن استفاده می شود.
- گروه های حمایتی: این گروه ها برای بهبود برخی مشکلات ذهنی رایج همچون استرس که ممکن است بعد از سکته مغزی فرد به آن دچار شود، استفاده می شود. بسیاری از افراد اشتراک گذاشتن تجربه ها و تبادل اطلاعات را امری مفید می دانند.
- حمایت خانواده و دوستان: نزدیک ترین افراد به فرد باید حمایت عملی و آرامش بیمار بعد از سکته قلبی را تأمین کنند. آگاهی دوستان و خانواده از اقدامات امکان پذیر به منظور کمک به فرد بسیار مهم است.
توانبخشی قسمتی مهم و مداوم از درمان است. با کمک و حمایت عزیزان فرد، توانبخشی و بازگشت به شرایط عادی زندگی امکان پذیر است که البته بستگی به شدت سکته مغزی دارد.
پیشگیری از سکته مغزی
بهترین راه پیشگیری از سکته مغزی اشاره به عوامل اصلی آن است. مهم ترین عامل پیشگیری از این عارضه تغییر در سبک زندگی است که شامل موارد زیر است.
- رژیم غذایی مناسب و سالم
- حفظ وزن ایده آل
- فعالیت های بدنی منظم
- عدم استعمال دخانیات
- پرهیز از مشروبات الکلی و یا میانه روی در نوشیدن آن
یک رژیم غذایی مغذی به معنی استفاده از مقدار زیادی میوه، سبزیجات، غلات کامل، مغزها، تخم ها و دانه ها و حبوبات است. خوردن گوشت قرمز و فرآوری شده را به حداقل برسانید و مصرف کلسترول و شکر اشباع شده را محدود کنید. استفاده از نمک را به منظور حفظ فشار خون سالم به حداقل رسانید.
برخی از دیگر اقدامات که به کاهش خطر وقوع سکته مغزی کمک می کند شامل موارد زیر است:
- حفظ فشار خون مناسب
- کنترل دیابت
- درمان آپنه انسداد خواب
در کنار این تغییرات در سبک زندگی یک پزشک می تواند با تجویز داروهای ضد انعقاد و پلاکت خون خطر وقوع سکته مغزی ایسکمیک را کاهش دهد.
علاوه بر این، جراحی عروق می تواند خطر وقوع دوباره سکته مغزی را کاهش دهد.
انواع سکته مغزی
در حال حاضر ۳ نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد:
- سکته مغزی ایسکمیک
این نوع رایج ترین سکته مغزی است که در آن لخته خونی مانع رسیدن خون و اکسیژن به مغز می شود.
- سکته مغزی هموراژیک
این نوع در مواردی که یکی از عروق خونی ضعیف دچار پارگی می شود و معمولاً بر اثر آنوریسم یا ناهنجاری عروقی رخ می دهد.
- حمله ایسکمیک گذرا
این نوع که به آن سکته مغزی خفیف نیز می گویند بعد از عدم رسیدن خون به قسمتی از مغز رخ می دهد. جریان خون بعد از زمان کوتاهی عادی می شود و علائم بیماری شروع به بهبود می کند.
علت سکته مغزی
انواع مختلف سکته مغزی علل متفاوتی نیز دارند. اگرچه این سکته بیشتر در افراد دارای شرایط زیر رخ می دهد:
- اضافه وزن و چاقی
- سن ۵۵ سال به بالا
- سابقه فردی و یا خانوادگی
- سبک زندگی بدون فعالیت
- تمایل به سوء مصرف مشروبات الکلی، دخانیات و یا مواد مخدر
سکته مغزی ایسکمیک
این نوع سکته مغزی بر اثر انسداد و یا تنگ شدن عروقی که خون را به مغز می رسانند اتفاق می افتد که منجر به ایسکمی می شود. ایسکمی کاهش شدید جریان خون است که به سلول های مغزی آسیب می رساند.
این انسداد اغلب بر اثر لخته های خونی که ممکن است در عروق خونی مغز ایجاد شوند، رخ می دهد. همچنین ممکن است در دیگر عروق خونی بدن نیز ایجاد شوند و سپس از طریق جریان خون به عروق باریک تر در مغز برسند.
ذخایر چربی داخل عروق که پلاک نامیده می شوند می توانند منجر به لخته خونی شوند و در نتیجه ایسکمی رخ دهد.
سکته مغزی هموراژیک
این نوع سکته یا بر اثر نشت خون و یا پاره شدن عروق خونی در مغز رخ می دهد.
خون نشتی به سلول های مغزی فشار وارد می کند و به آنها آسیب می رساند. همچنین خونرسانی به بافت های مغز را بعد از خونریزی کاهش می دهد. عروق خونی ممکن است دچار پارگی شوند و در پی آن خون به مغز و یا سطح مغز ریخته شود که خون به فضای بین مغز و جمجمه روانه می شود.
این پارگی ها بر اثر عارضه هایی همچون فشار خون، تروما، داروهای رقیق کننده خون و آنوریسم ایجاد می شوند. آنوریسم ضعیف شدن دیواره های عروق خونی است.
خونریزی داخل مغزی رایج ترین نوع سکته هموراژیک است و وقتی رخ می دهد که بافت مغزی پر از خون ناشی از پارگی عروق خونی در مغز می شود.
خونریزی زیر عنکبوتیه یا خونریزی ساب آراکنوئید دومین نوع سکته مغزی هموراژیک است که کمتر رایج است. در این نوع سکته مغزی، خونریزی در ناحیه بین مغز و بافت های نازک پوشاننده آن رخ می دهد.
حمله ایسکمیک گذرا
این نوع سکته مغزی از دیگر انواع آن متفاوت است چرا که جریان خون به مغز برای مدت کوتاهی مختل می شود. این نوع سکته نزدیک به سکته های مغزی ایسکمیک است که اغلب بر اثر لخته های خونی و یا دیگر لخته ها ایجاد می شود.
این موارد باید تحت عنوان موارد اضطراری پزشکی لحاظ شوند، حتی در صورتی که انسداد عروق و علائم آن موقتی باشد. این نوع سکته هشدار دهنده سکته های احتمالی هستند و نشان دهنده احتمال وجود انسداد در عروق خونی و یا وجود لخته خونی در قلب است.
بر اساس اطلاعات مرکز کنترل و پیشگیری بیماری، بیش از یک سوم افراد که دچار حمله ایسکمیک گذرا می شوند در صورتی که اقدامات درمانی مورد نیاز را دریافت نکنند در عرض یک سال دچار سکته شدید تری می شوند. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد افراد سه ماه بعد از حمله ایسکمیک گذرا دچار سکته مغزی شدید تر می شوند.
تشخیص سکته مغزی
سکته مغزی به سرعت شروع می شود و اغلب قبل از اینکه یک فرد برای یک تشخیص مناسب توسط یک پزشک دیده شود، رخ می دهد.
فردی که در معرض وقوع سکته مغزی است باید در طی ۳ ساعت بعد از ظهور علائم در بیمارستان مورد درمان قرار بگیرد تا بهترین تشخیص و درمان را دریافت کند.
به منظور بررسی و تشخیص نوع سکته مغزی چندین نوع آزمایش و روش وجود دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- معاینه فیزیکی: در این روش پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی فرد سؤال می کند. چک کردن فشار خون، گوش کردن عروق خونی گردن و بررسی عروق خونی در پشت چشم ها به منظور بررسی علائم لخته شدن خون از اقداماتی است که پزشک ممکن است انجام دهد.
- آزمایش خون: پزشک ممکن است به منظور بررسی سرعت لخته شدن خون از آزمایش خون استفاده کند، بررسی سطوح خاصی از مواد در خون از جمله عوامل لخته شدن و بررسی وجود عفونت از این موارد است.
- سی تی اسکن: یک سری تصاویر اشعه ایکس می توانند خونریزی، سکته مغزی، تومور و برخی عارضه های مربوط به مغز را نشان دهد.
- ام آر آی: امواج رادیویی و مغناطیس تصاویری از مغز ایجاد می کنند که می توان از آن به منظور تشخیص بافت های آسیب دیده مغزی استفاده کرد.
- سونوگرافی داپلر: از سونوگرافی به منظور بررسی جریان خون در عروق خونی و تشخیص وجود پلاک استفاده می شود.
- آنژیوگرافی مغزی: در این روش ماده های حاجب به عروق خونی مغز تزریق می شوند تا تحت پرتو ایکس نمایان شوند. این کار باعث می شود تا تصویری دقیق از مغز و عروق خونی گردن ایجاد شود.
- اکوکاردیوگرافی: این آزمایش تصویری دقیق از قلب گرفته می شود تا بتوان با استفاده از آن وجود لخته خون که بتواند به سمت مغز حرکت کند و منجر به سکته مغزی شود را بررسی کرد.
تائید نوع سکته مغزی تنها با اسکن مغز در محیط بیمارستان امکان پذیر است.
بیمارستان ابن سینا
بیمارستان ابن سینا با بهره گیری از پزشکان متعهد و متخصص و برخورداری از کلینیک های فوق تخصصی و تخصصی مغز و اعصاب و نوروسرجری و دارا بودن بخش تصویربرداری مجهز به امکانات پیشرفته آماده ارائه خدمات تشخیصی و درمانی به مراجعین محترم است. جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا نوبت دهی با شماره ۴۷۹۰۰ – ۰۲۱ تماس حاصل نمایید.
