پوست سالم در هوای آفتابی با این روش ها
پوست، بزرگ‌ترین ارگان بدن، اولین خط دفاعی ما در برابر عوامل خارجی از جمله نور خورشید است. اگرچه خورشید منبع طبیعی و مهمی برای سنتز ویتامین D در بدن است، اما قرارگیری طولانی‌مدت و بدون محافظت در برابر اشعه‌های خورشیدی، به‌ویژه اشعه فرابنفش (UV)، می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌های جدی در پوست شود؛ از جمله پیری زودرس، تغییرات رنگدانه‌ای، آفتاب‌سوختگی، و در موارد شدید، بروز سرطان‌های پوستی مانند ملانوما.
اشعه UV چیست و چگونه به پوست آسیب می‌زند؟
نور خورشید حاوی سه نوع اشعه فرابنفش است:
- UVA (موج بلند): عمیق‌ترین نفوذ را دارد. باعث پیری زودرس، تغییرات DNA و در درازمدت بروز سرطان پوست می‌شود.
- UVB (موج متوسط): مسئول اصلی آفتاب‌سوختگی و بروز سرطان‌های پوستی سطحی است.
- UVC: به زمین نمی‌رسد و توسط لایه اوزون جذب می‌شود.
طبق گزارش American Academy of Dermatology (AAD)، هر دو نوع UVA و UVB برای پوست مضر هستند و باید در برابر آن‌ها محافظت ایجاد شود.
اثرات بالینی قرارگیری بدون محافظت در برابر آفتاب
آفتاب‌سوختگی (Sunburn)
علامت واضح آسیب حاد پوستی است.
علائم: قرمزی، درد، تورم، و گاهی تاول. حتی یک آفتاب‌سوختگی شدید در دوران کودکی می‌تواند خطر ملانوما را در بزرگسالی افزایش دهد.
پیری زودرس پوست (Photoaging)
چین‌وچروک، افتادگی پوست، لکه‌های قهوه‌ای (لکه‌های ناشی از نور آفتاب) نتیجه تابش مداوم اشعه UVA است.
اختلالات رنگدانه‌ای پوست
مانند ملاسما، کک‌ومک، یا تیرگی ناهمگون پوست.
سرطان‌های پوست
مانند کارسینوم سلول بازال (BCC)، کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) و ملانوما. طبق مطالعات WHO، بیش از ۹۰٪ موارد ملانوما به دلیل قرار گرفتن در معرض اشعه UV است.
اقدامات پیشگیرانه توصیه‌شده توسط متخصصین پوست
1. استفاده صحیح از ضد آفتاب (Sunscreen):
ویژگی
مقدار/نکته
- SPF
- حداقل ۳۰، ترجیحاً ۵۰
نوع محافظت
Broad-spectrum (UVA + UVB)
- ضدآب بودن
- در صورت تعریق یا تماس با آب
- زمان مصرف
- ۱۵ دقیقه قبل از خروج از خانه
- نواحی فراموش‌شده
- گوش‌ها، پشت گردن، دست‌ها، لب‌ها
- تجدید مصرف
- هر ۲ ساعت، و بعد از شنا یا تعریق
2. انتخاب پوشش مناسب:
- لباس‌های تیره و بافت فشرده قدرت محافظت UV بالاتری دارند.
- کلاه لبه‌دار پهن (حداقل ۷ سانتی‌متر لبه) برای محافظت از صورت، گوش و گردن.
- عینک آفتابی با محافظ UV400 برای حفاظت از چشم و اطراف آن.
3. اجتناب از تابش مستقیم در ساعات اوج:
- بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ عصر، شدت اشعه UV در بالاترین حد است.
- در این زمان‌ها حتی در سایه نیز ۵۰٪ تابش به پوست می‌رسد.
4. اقدامات آرام‌بخش بعد از آفتاب (در صورت بروز سوختگی یا التهاب):
- دوش آب سرد و ملایم.
- استفاده از ژل آلوئه‌ورا خالص یا کرم‌های ترمیم‌کننده حاوی پانتنول، آزلائیک اسید یا هیالورونیک اسید.
- نوشیدن مایعات فراوان برای جبران کم‌آبی پوست.
- عدم ترکاندن تاول‌ها.
چرا باید از ضد آفتاب استفاده کنیم؟
اشعه فرابنفش خورشید (UVA و UVB) عامل اصلی آفتاب‌سوختگی، پیری زودرس پوست و در مواردی، سرطان پوست است. استفاده روزانه از ضد آفتاب می‌تواند تا ۹۰٪ از آسیب‌های ناشی از اشعه UV را کاهش دهد.
انواع ضدآفتاب بر اساس ترکیب:
1. ضد آفتاب‌های فیزیکی (Mineral)
- حاوی زینک اکساید یا تیتانیوم دی‌اکساید
- مناسب پوست‌های حساس، کودکان و زنان باردار
- با نشستن روی سطح پوست، نور را بازتاب می‌دهند.
2. ضد آفتاب‌های شیمیایی
- حاوی آووبنزون، اکتی‌نوکسات، اکتوکرایلین و …
- سبک‌تر هستند و بهتر جذب می‌شوند
- برای پوست‌های معمولی تا چرب مناسب هستند.
کدام ضدآفتاب برای چه پوستی مناسب است؟
نوع پوست
ضد آفتاب پیشنهادی
- چرب و مستعد آکنه
- ضد آفتاب فاقد چربی (oil-free) و غیر کومدوژنیک
خشک
- ضد آفتاب با پایه مرطوب‌کننده و حاوی هیالورونیک اسید یا گلیسرین
- حساس
- ضد آفتاب فیزیکی بدون عطر و مواد تحریک‌کننده
- کودکان
- فقط ضد آفتاب‌های مینرال بدون مواد شیمیایی و عطر
- پوست تیره‌تر
- ضد آفتاب‌هایی با فرمول بی‌رنگ تا رد سفیدی روی پوست باقی نگذارند
نقش تغذیه در محافظت از پوست
برخی خوراکی‌ها خاصیت ضد التهابی و تقویت‌کننده مقاومت پوست در برابر آفتاب دارند:
ماده مغذی
منابع غذایی
- ویتامین C
- پرتقال، توت‌فرنگی، کیوی، فلفل
ویتامین E
- بادام، دانه آفتابگردان، آووکادو
- لیکوپن
- گوجه‌فرنگی، هندوانه
- سلنیوم و روی
ماهی، تخم‌مرغ، گوشت قرمز
هشدارهای مهم
در صورت مشاهده علائم زیر، فوراً به متخصص پوست مراجعه کنید:
- خال جدید یا تغییر در اندازه، شکل یا رنگ خال‌های موجود
- تاول‌های عمیق و دردناک
- پوسته‌ریزی غیرعادی و طولانی‌مدت
- التهاب و سوزش شدید حتی بدون تماس طولانی با آفتاب
