تب دنگی و روش‌های کنترل و درمان آن
تب دنگی (Dengue Fever) یک عفونت ویروسی است که توسط پشه منتقل می‌شود. ویروس مسئول ایجاد دنگی، ویروس دنگی (DENV) نامیده می‌شود.
ویروس دنگی (DENV) دارای ۴ سروتیپ ،۱ ،۲ ،۳ و ۴ می باشد. عفونت با یک سروتیپ باعث ایجادایمنی مادام العمر در برابر آن سروتیپ می شود. با این حال، عفونت مجدد با یکسروتیپ متفاوت ممکن است رخ دهد. عفونت ثانویه توسط سروتیپ دیگر، خطر ابتلا به دنگی شدید را افزایش می دهد.
این ویروس‌ها بین ۱۰۰ تا ۸۰۰ سال پیش از میمون‌ها به انسان رسیدند. اما تا اواسط قرن بیستم بیماری دانگ همچنان یک مشکل جزئی بود. این ویروس از آفریقا نشات گرفته است، با این حال امروزه در مناطق گرمسیری در سراسر جهان، به ویژه در نواحی پر جمعیت انسانی یافت می‌شود.
ویروس توسط پشه‌های ماده از گونه aegypti Aedes، با شیوع کمتر albopictus Aedes و چندگونه دیگر به انسان منتقل می‌شود. پشه‌های آئدس از نظر ظاهری متمایز هستند و با پشه مالاریا بسیار تفاوت دارند. این پشه‌ها علائم سیاه و سفید قابل توجهی روی بدن و پاهای خود دارند. برخلاف اکثر پشه‌های دیگر، آن‌ها فعال هستند و فقط در طول روز نیش می‌زنند. اوج گزش توسط این پشه اوایل صبح و عصر قبل از غروب است.
روش‌های سرایت و انتقال تب دنگی
راه اصلی انتقال ویروس دنگی به انسان، از طریق نیش پشه‌های ماده آلوده‌ای به نام پشه آئدس است. پس از تغذیه پشه از یک فرد آلوده، ویروس قبل از انتشار به بافت‌های ثانویه از جمله غدد بزاقی، در روده میانی پشه تکثیر می‌شود. هنگامی که یک پشه عفونی شود، می‌تواند ویروس را تا پایان عمر خود منتقل کند.
شواهدی مبنی بر امکان انتقال از مادر باردار به جنین نیز وجود دارد. هنگامی که مادری در دوران بارداری به تب دنگی مبتلا می‌شود، نوزاد او ممکن است از زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و دیسترس جنینی رنج ببرد.
موارد نادری از ابتلا به تب دنگی از طریق فرآورده‌های خونی، اهدای عضو و انتقال خون نیز ثبت شده است.
پیشگیری از تب دنگی
بهترین راه از بیماری جلوگیری از گزش پشه‌های آلوده است، به ویژه اگر در منطقه گرمسیری زندگی می‌کنید یا به آن سفر می‌کنید. این شامل محافظت از خود و تلاش برای پایین نگه داشتن جمعیت پشه‌ها است. در حال حاضر واکسنی برای جلوگیری از ابتلای مردم به آن وجود ندارد.
برای محافظت از خود
- از مواد دافع پشه، حتی در داخل منزل استفاده کنید.
- در داخل خانه، در صورت وجود از تهویه مطبوع استفاده کنید.
- اطمینان حاصل کنید که در و پنجره ها توری سالم و بدون پارگی داشته باشند.
- هنگام بیرون رفتن از پیراهن‌های آستین بلند و شلوارهای بلند که در جوراب‌ها فرو رفته‌اند استفاده کنید.
- اگر علائم دنگی دارید، با پزشک خود صحبت کنید.
- برای کاهش جمعیت پشه‌ها، از مکان‌هایی که پشه‌ها میتوانند تولید مثل کنند، شامل لاستیک‌های قدیمی، قوطی یا گلدان‌هایی هستند که باران را جمع می‌کنند. آب حمام پرندگان و ظروف آب حیوانات خانگی را به طور منظم عوض کنید.
- اگر شخصی در خانه شما به تب دنگی مبتلا است، به خصوص در مورد تلاش برای محافظت از خود و سایر اعضای خانواده در برابر پشه‌ها هوشیار باشید. پشه‌هایی که اعضای خانواده آلوده را نیش می‌زنند، میتوانند عفونت را به دیگران در خانه شما منتقل کنند.
تب دنگی از زبان خانم دکتر موسوی (متخصص بیماری های عفونی)
یافته‌های بالینی تب دنگی و تب خونریزی دهنده دنگی
بیماری تب دنگی معمولاً بی علامت بوده به صورت بیماری تب دار غیر اختصاصی (تمایز نیافته)، تب دنگی، تب دنگی هموراژیک (DHF)و سندرم شوک دنگی (DSS)تظاهر کند. یافته‌های بالینی به گونه ویروس عامل بیماری و فاکتورهای میزبانی نظیر سن، وضعیت ایمنی و غیره بستگی دارد.
برخی از مردم هیچ علامت یا نشانه تب دنگی را تجربه نمی‌کنند، اما هنگامی که علائم ظاهر می‌شوند، ممکن است با سایر بیماری‌ها مانند آنفولانزا اشتباه گرفته شوند و معمولاً ۴ تا ۱۰ روز پس از گزش شما توسط پشه آلوده شروع می‌شوند.
تب دنگی باعث تب شدید ۴۰ درجه سانتیگراد علائم و نشانه‌های زیر می‌شود:
علائم تب دنگی
- سردرد
- درد عضلانی، استخوانی یا مفصلی
- کهیر
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد پشت چشم
- تورم غدد
اکثر افراد ظرف یک هفته یا بیشتر بهبود می‌یابند. در برخی موارد، علائم تب دنگی بدتر می‌شود و می‌تواند تهدید کننده باشد، برای همین این بیماری دنگی شدید، تب خونریزی دهنده دنگی یا سندرم شوک دنگی هم نامیده می‌شود.
علائم هشدار دهنده تب شدید دنگی که یک وضعیت اورژانسی تهدید کننده زندگی است، می‌تواند به سرعت ایجاد شود. علائم هشداردهنده معمولاً یک یا دو روز اول پس از ازبین‌رفتن تب شما شروع می‌شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- معده درد شدید
- خونریزی از لثه یا بینی
- خونریزی زیر پوست که ممکن است شبیه کبودی باشد
- استفراغ مداوم
- وجود خون در ادرار، مدفوع یا استفراغ
- تنفس دشوار یا سریع
- خستگی
- تحریک‌پذیری یا بی قراری
درمان تب دنگی
این بیماری ویروسی درمان اختصاصی ندارد و اقدامات لازم برای مدیریت آن شامل حفظ وضعیت هیدراتاسیون، کنترل تب، (استامینوفن) و در صورت لزوم، سایر مراقبت‌های پزشکی است.
کودکان از بین گروه‌های خاصی هستند که ممکن است به تب دنگی شدید حساس باشند. علت اصلی این حساسیت، سیستم ایمنی ناتوان و ضعف آنان در مقابل ویروس دنگی است؛ بنابراین، کودکان با تب دنگی شدید باید تحت نظر پزشک قرار گیرند و در صورت لزوم، بستری شوند.
زنان باردار نیز به عنوان یک گروه خاص، در معرض خطر تب دنگی شدید قرار دارند. تب دنگی در دوران باردار ممکن است به مشکلات جدی برای مادر و جنین منجر شود؛ بنابراین، زنان باردار باید از نحوه پیشگیری و مدیریت تب دنگی آگاه باشند و با پزشک خود مشورت کنند.
افرادی که دارای بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، یا بیماری‌های قلبی هستند، نیز در معرض خطر تب دنگی شدید قرار دارند. این افراد به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر، قابلیت مقابله با ویروس دنگی را کمتر دارند؛ بنابراین، مدیریت مناسب تب دنگی و پیشگیری از عوارض جدی در این افراد بسیار حائز اهمیت است.
برخی از روش‌های کنترل و درمان این بیماری عبارتند از:
- بسیاری از مبتلایان به دنگی نیازی به بستری نداشته و میتوانند دوران بیماری را در منزل سپری و مراقبت شوند.
- بیمار باید به حد کافی استراحت کند. استراحت به معنای ماندن در بستر است.
- مایعات کافی (نه فقط آب) باید بنوشد شامل شیر، آبمیوه، محلول‌های الکترولیتی ایزوتون، ORS، لعاب برنج.
- دمای بدن را زیر ۳۹ درجه نگهدارید. اگر بالاتر رفت استامینوفن (mg320-500)تجویز شود ولی بفاصله کمتر از ۶ ساعت داده نشود. با توجه به خطر عوارض کبدی از مصرف بیش از حد استامینوفن خودداری شود.
- مصرف آسپیرین و NSAIDs توصیه نمی‌شود.
- پاشویه با آب ولرم کمک کننده است. اسفنج آغشته به آب ولرم روی پیشانی، زیر بغل و اندام‌ها گذاشته شود.
- دوش آب ولرم برای بالغین توصیه می شود.
مراقبت پوستی
بیماران تب دنگی ممکن است از طریق پوست خود تعریق زیادی داشته باشند. به همین دلیل، حمام‌های ملایم با آب گرم و استفاده از صابون نرم توصیه می‌شود. همچنین، استفاده از لباس‌های خنک و راحت جذب عرق را کاهش می‌دهد.
درهرصورت، برای درمان تب دنگی مهم است که به پزشک خود مراجعه کنید و او را در جریان قرار دهید تا راهنمایی لازم را برای درمان مناسب و مؤثر دریافت کنید.
منبع مطلب: my.clevelandclinic.org / who.int
کلینیک عفونی بیمارستان ابن‌سینا پزشکان متخصص در تشخیص و درمان بیماری‌های عفونی آماده خدمت رسانی به بیماران محترم هستند. اقدامات درمانی این کلینیک متناسب با نیازهای بیماران چه به صورت سرپایی و چه بستری طراحی شده است.
