سیستوسکوپی چیست؟
سیستوسکوپی، ترکیبی از سیستو و اسکوپی، اسکوپی یعنی بررسی با دوربین و سیستو هم به معنای مثانه است. پس معنی لغوی این روش دیدن مثانه با دوربین می باشد. اورولوژیست‌ها از سیستوسکوپی برای تشخیص مشکلات دستگاه ادراری استفاده می‌کنند. سیستوسکوپ یک لوله نازک است که انتهایش یک دوربین و منبع نوری دارد. در طی سیستوسکوپی، پزشک این لوله را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌کند تا بتواند داخل مثانه شما را به تصویر بکشد. تصاویر بزرگ‌نمایی شده از دوربین روی صفحه‌ای نمایش داده می‌شوند که پزشک می‌تواند آنها را ببیند.
انواع مختلف سیستوسکوپی
دو نوع سیستوسکوپی وجود دارد:
در سیستوسکوپی انعطاف پذیر از سیستوسکوپ نازک (حدود عرض یک مداد) و خمیده استفاده می‌شود، و در حین انجام آن نیازی به بیهوشی ندارد.
در سیستوسکوپی سفت و سخت از سیستوسکوپ کمی پهن‌تر که خمیده نمی‌شود، استفاده می‌گردد، و تحت بی حسی موضعی یا بیهوشی انجام می‌شود. اگر هدف از انجام سیستوسکوپی معاینه و بررسی مثانه باشد، ممکن است سیستوسکوپی انعطاف پذیر انجام شود؛ اما اگر هدف درمان و بررسی مشکلات مثانه باشد سیستوسکوپی سفت و سخت انجام می‌شود.
چه کسانی به سیستوسکوپی نیاز دارند؟
متخصص اورولوژیست ممکن است سیستوسکوپی را در صورت تجربه موارد زیر توصیه کند:
- مشکلات کنترل مثانه مانند احتباس ادرار (ناتوانی در تخلیه کامل مثانه) یا بی اختیاری (ناتوانی در کنترل جریان ادرار)
- درد به هنگام ادرار
- ادرار دردناک (دیسوریا)
- وجود خون در ادرار
- سنگ مثانه
- عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری (UTIs)
- افراد با تومورهای سرطانی یا غیر سرطانی
سیستوسکوپی برای تشخیص چه بیماری‌هایی انجام می‌شود؟
بیماری‌هایی که با سیستوسکوپی تشخیص داده می‌شود عبارت‌اند از:
- سنگ مثانه و التهاب مثانه
- بزرگ شدن پروستات (هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات)
- سرطان مثانه یا سرطان مجرای ادرار
- مشکلات کنترل مثانه
- تنگی مجرای ادرار و فیستول ادرار
- تشخیص و نمونه برداری از تومورهای کوچک
کاربرد سیستوسکوپی برای درمان
پزشک شما همچنین ممکن است از سیستوسکوپی برای درمان موارد زیر استفاده کند:
- از حالب‌ها (مجرایی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌برند) نمونه ادرار بگیرید.
- استنت حالب (لوله کوچکی که حالب را باز نگه می‌دارد) که در طی یک روش قبلی قرار داده شده را بردارید.
- برای جلوگیری از نشت ادرار دارو تزریق می‌شود.
- برای یک روش اشعه ایکس که جریان ادرار را ردیابی می‌کند، تزریق انجام می‌شود.
- سنگ مثانه، بافت غیر طبیعی، پولیپ یا تومور را بردارید.
- قطعات کوچکی از بافت مثانه یا مجرای ادرار را برای نمونه برداری (بیوپسی) برداشته و برای بررسی به آزمایشگاه می‌فرستد.
چگونگی آماده شدن برای آزمایش سیستوسکوپی
قبل از اقدام به آزمایش سیستوسکوپی باید موارد زیر را به پزشک خود اطلاع بدهید:
- در صورتی که به هر نوع دارو از جمله داروهای بیهوشی حساسیت دارید.
- در صورتی که مشکلات خونریزی دارید یا داروهای رقیق کننده خون از قبیل آسپرین و وارفارین (کومادین) مصرف می‌کنید.
- در صورتی که باردار هستید یا احتمال می‌دهید که باردار باشید.
بیهوشی مورد استفاده برای این آزمایش می‌تواند از نوع بی‌حسی موضعی، بی‌حسی نخاعی و یا بیهوشی عمومی باشد؛ بنابراین از پزشک خود بپرسید که کدام روش برای شما بهتر است. دستورات پزشک در مورد زمان توقف غذا خوردن و نوشیدن مایعات را به طور دقیق رعایت کنید. زیرا در غیر این صورت ممکن است نوبت آزمایش سیستوسکوپی شما لغو شود.
اگر پزشک داروی خاصی را برای روز آزمایش شما تجویز کرده است، آن را فقط همراه با یک جرعه آب بخورید. مثانه خود را قبل از شروع آزمایش خالی کنید. ممکن است برای جلوگیری از عفونت مجرای ادرار که می‌تواند به علت این آزمایش در شما به وجود بیاید، یک داروی مناسب به شما داده شود.
نحوه انجام سیستوسکوپی
برای انجام این آزمایش، شما باید تمام یا اغلب لباس‌های خود را در بیاورید و یک کاور پارچه‌ای بپوشید. در حدود نیم ساعت قبل از شروع آزمایش یک داروی آرام‌بخش به شما داده می‌شود تا به راحتی بیشتر شما در حین آزمایش کمک کند. یک سوزن داخل وریدی (IV) نیز ممکن است در یکی از رگ‌های دست شما گذاشته شود تا از طریق آن بتوان داروها و مایعات مورد نیاز را به شما تزریق کرد. شما روی یک تخت به حالت طاق باز می‌خوابید و زانوها را خم می‌کنید و پاها را با فاصله از هم می‌گذارید. پاها یا کشاله ران شما ممکن است به وسیله رکاب‌های مخصوصی بسته شود. ناحیه تناسلی شما با یک محلول ضدعفونی‌کننده تمیز می‌شود و روی ناف و کشاله ران پاهای شما نیز با یک پارچه استریل پوشانده می‌شود.
یکی از سه نوع بیهوشی یا بی حسی زیر برای شما استفاده خواهد شد:
داروی بی‌حسی موضعی در مجرای ادرار تزریق می‌شود.
شما با تزریق داخل وریدی (IV) یک داروی بیهوشی و یا با استنشاق گاز بیهوشی به وسیله یک ماسک، بیهوش می‌شوید. در بعضی از موارد از هر دو این روش‌ها با هم استفاده می‌شود.
در این روش ابتدا پزشک یا پرستار ناحیه محل تزریق داروی بی‌حسی در کمر شما را بی‌حس می‌کند. سپس یک سوزن مخصوص به درون کانال نخاعی شما هدایت می‌شود و داروی بی‌حسی به وسیله آن در کانال نخاعی تزریق می‌شود. ممکن است تا بعد از برطرف شدن اثر داروی بی‌حسی، شما قادر به حرکت دادن پاهای خود نباشید.
پس از آنکه داروی بی‌حسی بر شما اثر کرد، لوله سیستوسکوپ در داخل مجرای ادرار شما قرار می‌گیرد و به آرامی به داخل مثانه هدایت می‌شود. اگر قسمتی از مسیر مجرای ادرار خیلی تنگ باشد، ابتدا از ابزارهای کوچک‌تری برای باز کردن آن استفاده می‌شود. این وسایل به تدریج سطح مقطع مجرای ادرار را گشادتر می‌کند تا لوله سیستوسکوپ بتواند از آن عبور کند. در مرحله بعد پزشک مقداری آب یا آب نمک استریل را به داخل مثانه شما تزریق می‌کند تا اندازه مثانه بزرگ‌تر شود و بتواند تصویر واضح‌تری از داخل آن را ببیند. همچنین ممکن است پزشک یک دارو برای کاهش احتمال عفونت مجرای ادراری به داخل آن تزریق کند. در این مرحله پزشک می‌تواند ابزارهای کوچکی را از طریق لوله سیستوسکوپ به مثانه شما وارد کند تا به وسیله آنها نمونه‌هایی را از بافت مثانه برای بیوپسی بگیرد. این نمونه‌ها بعداً برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده خواهد شد. لوله سیستوسکوپ معمولاً به مدت ۲ تا ۱۰ دقیقه در داخل مثانه شما قرار خواهد داشت؛ اما اگر در حین این آزمایش نیاز به گرفتن عکس‌های اشعه ایکس باشد، ممکن است کل آزمایش به مدت ۴۵ دقیقه یا بیشتر طول بکشد. در صورتی که برای انجام این آزمایش از بی‌حسی موضعی استفاده شود، شما می‌توانید بلافاصله بعد از پایان آزمایش از جای خود برخیزید؛ اما اگر از بیهوشی عمومی استفاده شود، شما تا زمانی که به هوش بیایید و بتوانید راه بروید (معمولاً یک ساعت یا کمتر)، در اتاق ریکاوری خواهید بود.
مراقبت‌های بعد از عمل سیستوسکوپی
- بعد از سیستوسکوپی، سوزش ادرار، خون در ادرار و درد خفیف، طبیعی است و با مصرف مایعات از بین خواهد رفت. بهتر است تا مدتی که سوزش ادرار ادامه دارد، فرد از مصرف غذاهای محرک مثانه خودداری کند.
- استفاده از لگن آب گرم، گذاشتن حوله مرطوب گرم در روی مجرا و قسمت خارجی دستگاه تناسلی و گرفتن دوش آب گرم نیز در کاهش درد و عوارض بعدی سیستوسکوپی مؤثر است.
- به علت دست‌کاری سیستم ادراری و شلی عضلات ناشی از تزریق داروهای بی حسی ممکن است فرد دچار اختلال در دفع ادرار شده و یا حتی دچار احتباس ادراری شود.
- معمولاً انجام این پروسه بدون نیاز به بیهوشی عمومی و با بی حسی موضعی بوده و بعد از پایان سیستوسکوپی بیمار از تخت بلند شده و لباس معمولی خود را پوشیده و پس از ٢-١ ساعت تحت نظر بودن مرخص است.
- توصیه می‌شود یک نفر همراه داشته باشید. انجام سیستوسکوپی عادی معمولاً عارضه خاصی نداشته و فرد می‌تواند زندگی عادی خود را (پس از طی کردن مدت زمان تأثیر گذاری داروهای بیهوشی و برگشت کامل هوشیاری) ادامه دهد.
- در موارد نادر انجام سیستوسکوپی سبب عفونت مجاری ادراری و یا حتی عفونت بیضه‌ها نیز می‌شود. در صورت تب و لرز و یا ادامه مشکلات فوق و یا عدم رفع خونریزی و سوزش ادرار، پس از ۲ تا ۳ روز با پزشک خود تماس بگیرید.
بهبودی پس از سیستوسکوپی
به خودتان زمان استراحت بدهید. مایعات زیاد بنوشید و نزدیک توالت بمانید. نگه داشتن یک پارچه مرطوب و گرم روی مجرای ادرار می‌تواند به تسکین هر گونه دردی کمک کند. اگر پزشک به شما اجازه داد، از داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید.
اگر به شما بیهوشی عمومی داده شد، از کسی بخواهید که پیش شما بماند. بعد از عمل ممکن است احساس خواب آلودگی یا سرگیجه داشته باشید. در بقیه روز الکل ننوشید، رانندگی نکنید یا با دستگاه یا ماشین آلات پیچیده کار نکنید.
اگر بیوپسی انجام شده باشد، برای بهبودی به زمان نیاز دارید. تا دو هفته آینده از انجام کارهای سنگین خودداری کنید. از پزشک خود بپرسید که چه زمانی برای برقراری رابطه جنسی بی خطر است.
تفسیر نتایج آزمون سیستوسکوپی
پزشک شما ممکن است فوراً نتایج شما را دریافت کند یا ممکن است چند روز طول بکشد. اگر بیوپسی انجام دادید، باید منتظر نتایج آزمایشگاهی باشید. از پزشک خود بپرسید که تا چه زمانی باید منتظر خبر نتایج باشید.
در صورت مشاهده هر یک علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- تا ۸ ساعت بعد از پایان آزمایش، هنوز نمی‌توانید ادرار کنید.
- بعد از چند بار ادرار کردن، رنگ ادرار شما همچنان قرمز است یا لخته‌های خون در ادرار می‌بینید.
- دچار تب، احساس سرما یا درد شدید در ناحیه پهلو و ناف شده‌‌اید. این موارد می‌تواند نشانه عفونت کلیه باشد.
کلام آخر
سیستوسکوپی یک عمل تشخیصی است که به متخصص اورولوژیست کمک می‌کند تا مثانه و لوله‌ای که جریان ادرار را از بدن خارج می‌کند مورد آزمایش قرار دهد. این فرایند یکی از مهم‌ترین اقدامات برای انجام آزمایش‌ها، جراحی‌ها و درمان‌های مربوط به مثانه است. معمولاً نتایج حاصل از سیستوسکوپی در همان جلسه توسط متخصص به بیمار اعلام و بر اساس آن فرآیند درمانی آغاز می‌شود. در پاره‌ای از موارد که پزشک تشخیص می‌دهد نیاز به نمونه‌گیری و تست بیوپسی نیز وجود دارد، لازم است که فرآیند بررسی‌های آزمایشگاهی نیز روی نمونه گرفته شده انجام شود و پس از آن نظر قطعی متخصص در این باره با بیمار مطرح می‌شود.
کلینیک اورولوژی ابن سینا
شما می‌توانید برای درمان به کلینیک تخصصی ابن سینا مراجعه نمایید. در این مرکز با بررسی بیماری شما و شرایطی که در آن هستید؛ بهترین روش درمانی در نظر گرفته می‌شود. اگر مایل به هماهنگی با این مرکز یا کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌باشید؛ با شماره تلفن ۴۷۹۰۰-۰۲۱ تماس حاصل فرمایید.
